Dr Lazar Gencic, Colonel (1868-1942): The medical corps officer of Supreme command of Serbia 1912-16

Čukić, Goran

Akcije

dodaj u Moj izbor [0]

kako citirati ovaj članak
prikaži na oba jezika
podeli ovaj članak

Direktan link

Metrika

citati u SCIndeksu: [1]
citati u CrossRef-u:0
citati u Google Scholaru:[]
posete u poslednjih 30 dana:6
preuzimanja u poslednjih 30 dana:0

Sadržaj

članak: 1 od 1

Acta medica Medianae

2009, vol. 48, br. 1, str. 66-74

Dr Lazar Genčić, pukovnik (1868-1942) - načelnik saniteta Vrhovne komande Srbije 1912-1916.

Čukić Goran

Dom zdravlja, Berane, Crna Gora

e-adresa: epid.dz.berane@t-com.me

Ključne reči: Lazar Genčić; Hanter; Stamrz; Typhus exanthematicus; specijalna epidemiologija pegavca; Srpsko bure; Pediculus humanus humanus; vašljivi tifus

Sažetak

Ako se smena shvati kao nešto korisno - kao angažovanje novih snaga koje imaju napredne koncepcije - onda je stvar ispravna. Zašto je smenjen pukovnik dr Lazar Genčić, načelnik saniteta Vrhovne komande srpske vojske 1912-1916. godine? Zašto se te 1925. niko od kritičara nije pozvao kod ocenjivanja zbivanja o epidemiji pegavca 1914/15. na bitni rad Hantera koji se nje tiče, objavljen 1919. godine? Ocene koje se odnose na aktivnosti vojnog saniteta u epidemiji pegavog tifusa su preterane; nisu pošle od aktuelne situacije. Neopravdano je kritikovan načelnik, jer mu se pripisuje 'naučna nemoć medicine sveta', koja je pratila predmetnu epidemiju pegavog tifusa. Zatekao se na rukovodećem položaju kada su, nesporno, preveliki gubici zadesili Srbiju, sa 150.000 umrlih, od čega je armija imala 20.000. Ne smatramo opravdanim ocene: 'Ko se ne seća onog našeg lutanja u pogledu profilaktičkih i drugih mera, one nesigurnosti, neodlučnosti i zbunjenosti, koja se najbolje ogledala u protivurečnim i nemogućim naređenjima; onog nedostatka najelementarnijih pojmova iz dezinfekcije, kao i oskudice u dezinfekcionim aparatima itd... Te naše greške i zablude narod je skupo platio'. 'U istoriji epidemiologije ostaće zabeleženo naše tadašnje neznanje teorije i prakse borbe protiv pegavca, otuda katastrofalni gubici 1914-1915. godine'. Pokazaćemo da su kritike neodmerene; da su usledile 'posle gotovog boja', posle pronađenog rešenja. Daćemo argumente da je čak u kolektivnom delovanju načelnik bio uspešan, jer je posredno doprineo da se nađe rešenje, omogućavajući nesmetani rad kompetentnijim, tj. nikog nije sputavao da se ispolji. Indirektno je doprineo društvenom priznanju dodele Nobelove nagrade za medicinu 1928. godine Šarlu Nikolu za otkriće da su vaške tela prenosioci pegavca. To je dokazano uspešnim realizovanjem mera u epidemiji 1914/15. godine u Srbiji.

Abstract

If the change is considered as something useful - as engaging new manpower having advanced conception - then the matter is correct. Why was the colonel dr Lazar Gencic, the medical corps officer of Supreme command of the Serbian army 1912-16 replaced? Why none of the critics in 1925 evaluated the ongoings during the typhus fever epidemic in 1914/15, which was the subject of Hanter's investigations published in 1919? Judgments related to the activities of military health care in the epidemic of typhus fever were exaggerated; they did not start from the actual situation. The accusations addressed to the Head were unjustified because he was imputed 'scientific exhaustion of the world medicine' which was following the course of typhus fever epidemic. He was at position of the medical corps officer when, indisputably, huge losses befell Serbia, with: 150000 deceased, of which 20000 in the Army. We do not think the accusations were justified: 'Who doesn't remember our wandering in terms of prophylactic and other measures, that uncertainty, confusion which was mostly reflected in discordant and impossible commands; that lack of the most elementary ideas about disinfection, as well as lack in disinfection devices and so on. The cost of our mistakes was high. 'In the history of epidemiology the remark about our ignorance of theory and practice in the typhus fever struggling of that time would stay recorded, and that is where the catastrophic losses come from in 1914- 1915'. We will show that the critics are tactless; that they came 'after finished battle', after the solution had been found. We will give the arguments - that even in collective operations, the Head was successful: because he indirectly contributed to the solution finding, providing undisturbed work of more competent ones, that is he never prevented anyone to express itself. He indirectly contributed to the social confirmation of the Nobel prize award for the field of medicine in 1928 to Charles Nicolle for discovering that body lice were carriers of typhus fever. That was approved by successful realization of measures during the epidemic 1914/15 in Serbia.

	Reference
1	Anderson, J. (2006) Typhus fever: Its etiology ant the methods of its prevention. u: Burke C. [ur.] Commentary. Public Health Reports, 121, Suppl. 1 pp. 86-90
7	Antić, D. (1992) Pegavi tifus u kragujevačkoj prvoj rezervnoj vojnoj bolnici 1914-15. u: Stanojević Vladimir [ur.] Istorija srpskog vojnog saniteta - naše ratno sanitetsko iskustvo, Beograd, str. 314-28 (original 1925)
7	Arsić, B., Birtašević, B. (1978) Vojna epidemiologija. Beograd: Vojnoizdavački zavod
3	Baković, T. (1994) Depresivni optimizam Crnogoraca. Podgorica
1	Borjanović, S. (1977) Pegavi tifus u Srbiji pre i za vreme Prvog svetskog rata. u: Borjanović S. [ur.] Epidemiološka studija pegavca u Srbiji i mogućnost njegove eradikacije, Beograd: Medicinski fakultet, str. 25-37, doktorska disertacija
4	Čukić, G. (2005) Depedikulacija suvim toplim vazduhom na području Jugoslavije u Prvom i Drugom svetskom ratu. Timočki medicinski glasnik, vol. 30, br. 2, str. 86-92
6	Čukić, G. (2002) Masovno obolevanje u nekim kasarnama Srbije od 1836. do 1864. godine - intuicija nekad i sad. Timočki medicinski glasnik, vol. 27, br. 1-4, str. 39-47
5	Čukić, G. (2005) Prvo ustanovljavanje entiteta pegavog tifusa na području Jugoslavije. Flogiston, br. 13, str. 53-73
2	Čukić, G. (2006) Odnosi teorije, strategije i taktike u prevenciji epidemije pegavog tifusa u Srbiji 1914/15. godine. Praxis medica, vol. 34, br. 1-2, str. 105-112
	Čukić, G. (2007) Borba protiv pegavca - dr Lazar Genčić. pukovnik (1868-1942) (načelnik saniteta Vrhovne komande Srbije 1912-16. god. Dobrovoljački glasnik, god. 17, br. 30, str. 205-214
	Deretić, J. (2004) Ilirija i Iliri. Glas Serbone, Niš, II, (10), str. 4-6
2	Đorđević, V. (1874) Vojno-lekarska statistika. Srpski arhiv, Beograd, 1, 93-115
23	Đorđević, V. (1879) Istorija srpskog vojnog saniteta / History of the Serbian medical corps. Beograd: Državna štamparija, knjiga prva: 1835-1875, Istorija srpskog vojnog saniteta za prvih 40 godina njegovog razvitka (vol. I: History of the Serbian Military Medical Corps during the first 40 years of its development)
3	Genčić, L. (1925) Zašto je došlo do epidemije i pomora u našoj vojsci i narodu za vreme ratova 1912-1918. u: Stanojević Vladimir [ur.] Istorija srpskog vojnog saniteta - naše ratno sanitetsko iskustvo, Beograd
1	Grba, M. (1992) Misija pukovnika Hantera u Srbiji 1915 godine. Zbornik Istorijskog muzeja Srbije, 26, str. 75-100
2	Hiršfeld, L. (1962) Istorija jednog života. Beograd: Srpska književna zadruga / SKZ, knj. 357
4	Hunter, W. (1919) The Serbian Epidemics of Typhus and Relapsing Faver in 1915, Their Origin, Course and Preventive Measures employed for their Arrest. Proceeding of the Royal Cocieta of Medicine, vol. XIII, 2, str. 30-158
	Jelinek, B. (1950) Epidemija pegavca u dopunskim kosmetskim brigadama sa osvrtom na epidemiloški značaj dopunskih jedinica u poslednjoj fazi Narodnooslobodilačkog rata. Vojno-sanitetski pregled, 7, (10-11), 408-14
2	Jovanović, M. (1915) Pegavi tifus (pegavac). Niš: Srpska državna štamparija
1	Katić, R.V. (1965) O pojavama i suzbijanju zaraznih bolesti kod Srba od 1202. do 1813. godine. Beograd: SANU
3	Kujačić, J. (1914) Pjegava groznica (pjegavi tifus). u: Biblioteka za čuvanje narodnog zdravlja, Beograd, Knj. 7
3	Kujundžić, V. (1913) Pegavi tifus u Bitolju. Zdravlje, VIII, 3,65-71
3	Kujundžić, V. (1913) Pegavi tifus u Bitolju. Zdravlje, VIII, 5, str. 136-40
5	Kuželj, J. (1903) Sanitetski savet - rasprava o tifusu koji je vladao u okolini Čačka i lečen u Čačanskoj okružnoj bolnici u prvoj polovini 1902. godine. Srpski arhiv za celokupno lekarstvo, IX, 5, str. 253-61, 6. 299 -313, 7:344-53
1	Laušević, S. (1995) Filosofski pojam kritike. Nikšić: Unireks
	Leko, T. (1913) Vojni sanitet u Balkanskim ratovima - rasprava o vojnom sanitetu u u ovom ratu. SACL, 295-6
1	Milar, D., Milar, J., Milar, M. (2003) Naučnici, Kembički rečnik. Beograd: Dereta
1	Mitrašinović, M. (1992) Sanitetske prilike i pojava epidemije pegavog tifusa u Valjevskom kraju (1914-1915). u: Valjevska bolnica 1914-1915, zbornik radova, Valjevo, str. 37-45
	Morelj, M., i dr. (1968) Zaključci savetovanja o suzbijanju i eradikaciji pegavca u SFRJ. Beograd: Komnis
4	Nicolle, Sh., Comte, C., Conseil, E. (1909) Transmission experimentale du typhus exanthematique par pou du corps. CR Acad. Sci., 149: 486-9
	Pavlović, A. (2002) 1914 - ljudi i događaji, ideje i ideali. Beograd: J. Pavlović
	Petrović, A. (1937) Pjegavi tifus i (hladnik) u Sjeverskom - etno-higijensko ispitivanje. Socijalno-medicinski pregled, Beograd, IX, 1, N37, str. 27-40, Centralni higijenski zavod
1	Popović, A. (1987) Ratni album 1914-1918. Zemun: ARION
1	Protić, Đ. (1993) Srpsko bure. Vojno-sanitetski glasnik, 1(4): 198-205
3	Rajs, R.A. (2005) Čujte Srbi! Čuvajte se sebe. Nedeljni telegraf, Beograd
5	Rid, D. (1975) Rat u Srbiji 1915. Cetinje: Obod
1	Rolla, T. (1907) Typhus fever. u: The Eclectic Practice of Medicine, www.henriettesherbal.com
	Simić, T. (1992) Kritički pogledi na rad našeg saniteta u prošlosti i sadašnjosti. u: Stanojević V. [ur.] Istorija srpskog vojnog saniteta, Naše ratno sanitetsko iskustvo, Beograd: VIC, str. 790-807, original 1925
3	Snyder, J. (1970) Rikecije pegavca. u: Horsfall F., Tamm I. [ur.] Virusne i rikecijske infekcije čoveka, Beograd, str. 736-60
8	Stanojević, V., ur. (1992) Istorija srpskog vojnog saniteta - naše ratno sanitetsko iskustvo. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar
5	Strong, P., i dr. (1920) Typhus fever with particular reference to the Serbian epidemic. Cambridge: Harvard University Press
	Turić, A. (1975) Kriterijumi za evaluaciju uspjeha republičkog programa mjera za likvidaciju klasničnog pjegavca i ušljivosti u Bosni i Hercegovini. Sarajevo: Medicinki fakultet, doktorska disertacija
4	Turza, K. (2005) Medicina i društvo - sociološki aspekti. Beograd: Medicinski fakultet
9	Vujević, M. (2006) Uvođenje u znanstveni rad u području društvenih znanosti. Zagreb: Školska knjiga
	Vuković, Ž. (2004) Da ne zaboravimo, Savezničke medicinske misije u Srbiji 1915. Beograd
	Vukšić, Lj., i dr. (1968) Referat na konferenciji KOMNIS-a. citirano U: Gaon J. Epidemiologija klasičnog pjegavca u našoj zemlji. Savezni zavod za zdravstvenu zaštitu. Opatija: Seminar Aktuelni problemi borbe protiv zaraznih bolesti; 1970
	Vukšić, L. (1966) Osnovi vojne epidemiologije. Beograd: Državni sekretarijat za narodnu odbranu
4	Vukšić, L. (1989) Istorijski osvrt na prestanak pegavca (Typhus exanthematicus) 1914-1915. godine u Srbiji. Arhiv za zdravstvenu kulturu Srbije, (18) 1-2 str. 45-57
1	Zrnić, Lj. (1912) Zdravlje. Društvo za čuvanje narodnog zdravlja, br. 11, 12
	Zrnić, Lj. (1912) Kako su mene lečili od tifusa. Zdravlje, br. 11, 12, Društvo za čuvanje narodnog zdravlja
2	Živković, B., Aranicki, M. (1947) Pegavac i rekurens u NR Bosni i Hercegovini. Biblioteka Medicinskog arhiva, br. 1, Sarajevo

O članku

jezik rada: srpski
vrsta rada: istoriografski prilog
objavljen u SCIndeksu: 26.08.2009.

Povezani članci

Timočki medicinski glasnik (2007)
Golgota i medicinska epopeja 1914/1915. godine - 'specijalna epidemiologija pegavca' između 1909. i 1919. godine
Čukić Goran

Praxis medica (2006)
Odnosi teorije, strategije i taktike u prevenciji epidemije pegavog tifusa u Srbiji 1914/15. godine
Čukić G.

Timočki medicinski glasnik (2005)
Depedikulacija suvim toplim vazduhom na području Jugoslavije u Prvom i Drugom svetskom ratu
Čukić Goran

prikaži sve [59]