- citati u SCIndeksu: 0
- citati u CrossRef-u:0
- citati u Google Scholaru:[
 ]
- posete u poslednjih 30 dana:23
- preuzimanja u poslednjih 30 dana:9
|
|
|
2023, vol. 53, br. 3, str. 227-241
|
|
Camblakov opis gradnje dečanskog hrama - njegove osobenosti i uzori
Grigorije Camblak's description of the construction of the Dečani church: Its features and models
Univerzitet u Beogradu, Filozofski fakultet, Odeljenje za istoriju umetnosti, Srbija
e-adresa: andjela1321@gmail.com
Sažetak
Opisujući život i dela Svetog kralja Stefana Dečanskog (1322-1331), autor drugog žitija Svetog kralja, Grigorije Camblak (oko 1364-1419/1420), posebne redove posvećuje načinu gradnje hrama Hrista Pantokratora u Dečanima (1327-1335), preciznije, načinu na koji su kameni mermerni blokovi crkve spajani u korpus građevine (sl. 1, 2). Tom prilikom, Camblak navodi: "A kamenje jednoga sa drugim sačlanjeno je divno i najumetničkije, tako da izgleda da je lice celoga onoga hrama jedan kamen, prečudno sastavljen veštinom da izgleda da je srastao u jedan, koji se javlja u neiskazanoj nekoj lepoti, tako da se velika blagodet sija onima koji gledaju, i uvek lepota kamena i veličina daje hramu najveću krasotu, pošto je savršeno izvajan kamen, na dostojnolepnost onima koji su ga učinili" (Camblak, 1936, str. 23). U radu se govori o poreklu i tradiciji ovakvog specifičnog načina opisivanja izgradnje dečanskog hrama. U njemu se iznose analogije ovakvom rešenju u književnosti i umetnosti, i, u skladu sa time, ukazuje se na značaj ovih istraživanja. Primećeno je da je u pitanju drevni antički književno-umetnički topos, koji se javlja pri opisivanju građevina i umetničkih dela, posebno onih izvedenih u mermeru, ili same mermerne oplate (sl. 3, 4). Ovakvim opisom se ističe činjenica da su mermerni blokovi zdanja sačlanjeni jedan sa drugim tako da se oku posmatrača čini da oni organski čine jednu celinu, koja nije sastavljena iz delova, iako zapravo jeste. Izvođenje "u jednom kamenu" (ex uno lapide) zapravo je ideal, slika savršenog umetničkog dela, pre nego fizička, opipljiva, faktografska realnost. Reč je o antičkom maniru pohvale umetničkog dela, koje ne predstavlja samo izuzetno dostignuće već i izuzetno dostignuće izvedeno u mermeru. Kada je reč o dečanskoj crkvi, u ovom radu je zaključeno da Camblakov opis predstavlja specifičan i učen vizantijski topos, nasleđen iz antičke književnosti i umetnosti koji seže do Herodotovog vremena i da ovakav opis Grigorija Camblaka još jednom afirmiše kao vrsnog poznavaoca antičke kulture. Osim toga, ovaj opis veoma je značajan, budući da svedoči o najvišim vizantijskim prestoničkim uzorima koje je ktitor Stefan Dečanski imao pred sobom dok je gradio svoju zadužbinu. Najzad, ovaj opis jednako svedoči o mestu dečanskog katolikona u onovremenim i poznijim tokovima arhitekture "vizantijskog sveta".
Abstract
In describing the life and deeds of Serbian Holy King Stefan of Dečani (1322-1331), the author of the second biography of the Serbian king and abbot of the Dečani Monastery, Grigorije Camblak (c.1364-1419/1420) gives an account of the construction of the Holy King's endowment dedicated to Christ Pantokrator (Figs. 1-2). He describes in detail the way in which the marble blocks of the church were carved with great skill, prepared and perfectly inserted into the overall structure of the building. He states, "...and the stones are wonderfully and most artfully joined together, so that it seems as if the face of the whole church is one stone wonderfully joined together with skill, so that it seems as if one piece of stone, appearing in an unspeakable beauty…since it is a perfectly carved stone and testifies to the dignity of those who created it" (Camblak, 1936, p. 23; Trifunović, 1985, p. 183). The paper notes that the quoted description of the church construction emphatically represents learned ancient literary topos used to describe the most representative architectural monuments, especially those made of marble and deals with the origin and tradition of this specific way of describing the building construction.
|
|
|
|
Reference
|
|
|
Berry, F. (2011) Painting in Stone: The Symbolism of Colored Marbles in the Visual Arts and Literature from Antiquity until the Enlightenment. New York: Columbia University, PhD Thesis
|
|
|
Berry, F. (2020) Painting in Stone: Architecture and the Poetics of Marble from Antiquity to the Enlightenment. London: Yale University Press
|
|
|
Betancourt, R. (2018) Sight, Touch and Imagination in Byzantium. Cambridge: Cambridge University Press
|
|
|
Čanak, M.M. (2007) Dečani. Saborna crkva. Arhitektura. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture
|
|
|
Dietrich, N. (2021) Ex uno lapide and the Meaning of the Monolithic Sculpture in the Natural History. u: Anguissola A., Grüner A. [ur.] The Nature of Art. Pliny the Elder on Materials, Turnhout: Brepols, 171-179
|
|
|
Đurić, V.J. (1987) Posveta Nemanjinih zadužbina i vladarska ideologija. Bogoslovlje, 31 (45), 1, 13-25
|
|
|
Featherstone, J.M. (2011) Metochites' Poems and the Chora. u: Klein H A., Osterhout R.G., Pitarakis B. [ur.] The Kariye Camii Reconsidered, Istanbul: Istanbul AraştIrmalari Enstitüsü, 213-237
|
|
|
Gavrilović, A. (2020) Dečanske crkve maramor i njegovo značenje. Niš i Vizantija, 18, 347-370
|
|
|
Korać, V. (1989) L'architecture de Dečani. Tradition et Inovation. u: Đurić V.J. [ur.] Dečani i vizantijska umetnost sredinom XIV veka, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, 149-157
|
|
|
Lavin, I. (1998) 'Ex uno lapide': The Renaissance Sculptor's 'Tour de Force'. u: Winner M., Andreae B., Pietrangeli C. [ur.] Il Cortile delle Statue. Der Statuenhof des Belvedere im Vatikan, Mainz: Verlag Philipp von Zabern, 191-210
|
|
|
Magdalino, P. (2002) Theodore Metochites's Poems 'To Himself '. Introduction, Text and Translation. Byzantine and Modern Greek Studies, 26(1), 339-345
|
|
|
Marjanović-Dušanić, S. (2007) Sveti kralj. Kult Svetog kralja Stefana Dečanskog. Beograd: Balkanološki institut SANU
|
|
1
|
Petković, V., Bošković, Đ. (1941) Manastir Dečani. Beograd: Srpska kraljevska akademija - Zadužbina Mihajla Pupina, knj. I
|
|
1
|
Popović, A.V. (1998) Motiv Fedre i Hipolita u Žitiju Stefana Dečanskog Grigorija Camblaka. Zbornik radova Vizantološkog instituta, 37, 199-212
|
|
|
Popović, P. (1936) Stari srpski životopisi XV i XVII veka. u: Popović P. [ur.] Stare srpske biografije XV i XVII veka, Beograd: Srpska književna zadruga, predgovor, Knj. 3. Camblak, Konstantin, Pajsije, V-LXX
|
|
|
Stevović, I. (2018) Vizantijska crkva. Obrazovanje slike svetosti. Beograd: Evoluta
|
|
|
Todić, B. (2019) Mesto u kulturnoj istoriji srpskog naroda. u: Vojvodić D., Marković M. [ur.] Umetničko nasleđe srpskog naroda na Kosovu i Metohiji. Istorija, identitet, ugroženost, zaštita, Beograd: SANU, 147-163
|
|
|
Todić, B., Čanak-Medić, M. (2005) Manastir Dečani. u: Manastir Dečani. Beograd: Muzej u Prištini, Beograd: Muzej u Prištini (sa izmeštenim sedištem)
|
|
|
Trifunović, Đ. (1985) Camblakov opis dečanskog hrama u svetlosti vizantijske estetike. Naučni sastanak slavista u Vukove dane, 14(1), 183-188
|
|
|
|
|