|
Budućnost Srbije i kako je preživeti - dostizanje konvergencija sa EU
The future of Serbia and how to survive it: Catching up and convergence with the EU
Univerzitet u Beogradu, Ekonomski fakultet, Katedra za poslovnu ekonomiju i menadžment
Sažetak
Hiperkonkurencija, koja se ponekad naziva i 'univerzalni transformativni globalni diskontinuitet', predstavlja najveći izazov sa kojim se čovečanstvo trenutno suočava. Glavne karakteristike ove faze razvoja su: intenziviranje rizika stresa i uzurpirajuće inovacije. Velika volatilnost globalnih tržišta je posledica stalnog skraćivanja životnog ciklusa gotovo svih faktora koji su relevantni za njihovo funkcionisanje (ideje za model rasta, geopolitički interesi, regulativa, biznis modeli, lanci snabdevanja, tehnologije, proizvodi itd.). Možda više nego ikada u savremenoj istoriji, živimo u vremenu dubokih promena. Nova normalnost značajno utiče na politiku, ekonomiju i društvo. Iz različitih perspektiva posmatrano, u pitanju je preloman trenutak za čovečanstvo. Glavne karakteristike ove faze razvoja su usko povezane sa jakim uticajem nove normalnosti u društveno-političkom kontekstu i ogledaju se u finansijalizaciji, koncentraciji bogatstva, masovnom prelivanju geopolitike na ekonomiju (posebno na cene osnovnih sirovina), klimatskim promenama i bezbednosnim rizicima, kao i uticaju tehnološkog razvoja (ovog puta podstaknutog četvrtom industrijskom revolucijom) na model rasta i platformu za vođenje ekonomske politike. Uočavanje ovih izazova i razmatranje na koji način bi nacionalne ekonomije i pojedinačne organizacije u okviru njih mogle da imaju koristi od njih, predstavlja glavni cilj ovog članka. Za svaku ekonomiju i dalje važi da opstanak i prosperitet zavise od rasta. O potrebi za rastom, naravno održivim i inkluzivnim, se ne polemiše. U novim uslovima, svaka nacionalna ekonomija, velika ili mala, razvijena ili nerazvijena, zrela ili u razvoju, jeste u potrazi za novom vizijom modela rasta. Međutim, adekvatno (re)pozicioniranje u odnosu na vodeće trendove i strategije onih koji diktiraju promene nije lako postići. Upravljanje promenama (na makro i mikro nivou) je način da se odgovori na ključne izazove vremena u kome brzina postaje valuta. Upravljanje promenama je od ključnog značaja za malu, nemoćnu i raštimovanu ekonomiju sa kašnjenjem u tranziciji i ograničenim kapacitetom za brzo i efikasno suočavanje sa univerzumom rizika. Ekonomija Srbije je nedovoljno razvijena i ispoljava zaostatak u procesima tranzicije, dostizanja performansi i konvergencije u pogledu dohotka sa razvijenim ekonomijama iz bliskog okruženja. Indikatori ranjivosti i unakrsna analiza makroekonomskih podataka ukazuju na prisustvo brojnih anomalija u sistemu. Najveću kontradikciju predstavlja deindustrijalizacija, koja zajedno sa relativno visokim stepenom finansijalizacije, dovodi do stvaranja autput gepa, makroekonomskih deficita i rasta zaduženosti. Nije lako uspostaviti model rasta koji će omogućiti prosperitet ekonomije u budućnosti u situaciji kada je ona opterećena teškim strukturnim neravnotežama iz prošlosti i faktorima rizika koji utiču na njenu buduću poziciju. Imajući u vidu činjenicu da ekonomija trenutno nije održiva, najveći izazov za Srbiju nije njena budućnost, već kako je preživeti. Sprovođenje programa sveobuhvatnih reformi omogućava izlazak iz strukturne krize i adekvatno suočavanje sa vodećim trendovima, sve u cilju prevođenja ekonomije na putanju održivog i inkluzivnog rasta. Razmatranje na koji način bi Srbija mogla da ostvari koristi od pravih odgovora na prethodno postavljeno pitanje čini specifičan cilj ovog članka. Članak se sastoji od pet delova, pored sažetka i zaključka. Prva dva dela posvećena su glavnim pokretačima promena, novoj normalnosti u društveno-političkom kontekstu i četvrtoj industrijskoj revoluciji, koji utiču na novi model rasta i platformu za vođenje ekonomskih politika. Cilj trećeg dela je revizija strategijske pozicije ekonomije Srbije na kraju godine. U četvrtom delu ukratko su elaborirani ključni izazovi za EU, koji takođe utiču na reforme u Srbiji. U petom i šestom delu izloženi su ocena sadašnjeg stanja reformi i predlog sveobuhvatnih reformi koje se nalaze u preseku novog konteksta, ekonomskih činjenica u Srbiji i EU i vodećih trendova razvoja. Nova industrijalizacija je ključna ideja.
Abstract
Hypercompetition, sometimes referred to as 'universal transformative global discontinuity', is the greatest challenge the mankind faces today. The key characteristics of this stage of development are: hiking up of risk stressors and disruptive innovations. Great volatility of global markets is a consequence of permanent shortening of life cycle of almost everything relevant to them (growth model concepts, geopolitical interests, regulations, business models, supply chains, technologies, products, etc.). Maybe more than ever in modern history, we live in a time of profound changes. New normality creates a significant impact on politics, economy, and society. From many perspectives, it is a pivotal moment for mankind. The main attributes of this stage of development pertain to the vast impact of new normality coming from socio-political context, reflected in financialization, concentration of wealth, massive spillover effects of geopolitics on the economy (particularly on commodity prices), climate changes and security challenges, as well as the impact of technology development (this time inspired by the industrial revolution 4.0) on the growth model and economic policy platform. Addressing these challenges and discussing how national economies and their organizations can benefit from them is the main purpose of this paper. Again, to survive and prosper, every economy needs to keep growing. Growth, sustainable and inclusive, should not be questioned at all. In new circumstances every national economy, large or small, developed or developing, mature or emerging, is looking for a new vision of growth model. But, it is not easy to make right (re)positioning vis-à-vis the leading trends and strategy of market makers. Change management (macro and micro) is a way to respond to main challenges in the age when speed is becoming the currency. Change management is of critical importance for a small, impotent and out-of-tune economy with delay in transition and limited capacity to respond quickly and accurately to the universe of risk stressors. Serbia's economy is underdeveloped, with delay in transition, catching up and income convergence with developed economies from its surroundings. Vulnerability indicators and cross section analysis of macroeconomic data indicate the presence of many anomalies in the system. The main contradiction is deindustrialization which, combined with relatively high financialization, produces output gap, macro deficits, and growing indebtedness. Coming up with a new growth model that will put the economy in line with the future is not an easy endeavor when an economy is encumbered with serious structural imbalances from the past and risk stressors influencing its future position. Having in mind the fact that right now the economy is not sustainable, the main challenge for Serbia is not its future, but how to survive it? Multipronged reform agenda is the way to escape from structural crisis and get adequate answers to leading trends in order to shift the economy to sustainable and inclusive growth trajectory. Discussing how Serbia's economy would benefit from right answers to previously raised question, is a very specific purpose of this paper. The paper is organized into five parts, apart from conclusion. The first two sections are dedicated to principal drivers of change, new normality in socio-economic context and industrial revolution 4.0 affecting the new growth model and economic policy platform. The purpose of the third section is strategic audit of Serbia's economy at the end of 2015. The fourth part consists of a concise elaboration of the EU's major challenges, inspiring the reforms in Serbia, too. The fifth and sixth part provide an overview of currents stage of reforms and proposals for multipronged reforms considering the intersection of new context, economic fact sheets in Serbia and the EU and leading trends. The new industrialization is a core idea.
|