2020, br. 50, str. 121-131
|
|
Od modernizma ka postmodernizmu - racionalizam i prosvetiteljstvo
From modernism towards post-modernism: Rationalism and the enlightnment era
Projekat: Materijalna i duhovna kultura Kosova i Metohije (MPNTR - 178028)
Sažetak
Modernizam i postmodernizam su predodređeni da imaju svoj zajednički imenitelj. Duhovne preteče postmodernizma javljaju se sa pojavom racionalizma i prosvetiteljstva. Kasnije će se ispostaaviti da je postmodernizam želeo da se nametne kao totalni atipod modernizmu, ali nikako nije mogao da prenebregne činjenicu da potiče iz modernizma. U delima postmodernista je utkana društvena i filozofska misao Bejkona, Dekarta, Loka, Hjuma, Voltera a kasnije Hajdegera, Ničea, Vitgenštajna i Vebera, koji su skratili put od modernizma ka postmodernizmu. Nezavisno od toga da li su za induktivnu ili deduktivnu metodeu istraživanja, empiristi su počeli da polako sumnjaju u vrhovnu vrednost razuma, a određeni značaj su davali jeziku i tekstu uz skrajnjivanje istoričnosti. Postmodernisti su shvatanja modernista okrenuli na tumbe i u tom mističnom omotu otkrili racionalno jezgro. Ako za primer uzmemo kategorije znanja i moći, možemo posvedočiti o odnosu Bejkoovog i Fukoovog shvatanja ovih kategorija. Za Bejkona, znanje je moć, a za Fuzkoa je to obruto: moć proizvodi znanje. Dakle, u onoj meri u kojoj je razum odnosio pobedu nad verom i misticizmom, u istoj meri je postmodernizam smenjivao modernizam, ali ne da ga totalno ukloni, već da određenim modernističkim kategorijama da novi kvalitet.
Abstract
Modernism and post-modernism are predestined to have a common denominator. Spiritual precursors of post-modernism appear with the development of rationalism and the enlightenment era. It will have proven later on that post-modernists wished to impose themselves as a total opposition to modernism, but they could not avoid the fact that post-modernism originated from modernism. In the oeuvres of post-modernists it is woven the social and philosophical thought of Bacon, Descartes, Locke, Hume, Voltaire and later on, Heidegger, Nietzsche, Wittgenstein and Weber, which shortened the way from modernism toward post-modernism. Independently of the fact whether they are for inductive and deductive method of research, empirists started doubting in the supreme value of reason, and they gave some importance to language and text including the anti-historicity. Post-modernists turned the comprehensions of modernists upside down so as to reveal rational core in that mystical envelope. In the measure in which reason was taking win over faith and mysticism, in the same measure post-modernism was replacing modernism, but not with the aim to eliminate it but to give some modernistic categories a new quality.
|