2020, vol. 52, br. 1-2, str. 141-149
|
|
Mehanizmi delovanja konspirativnih teorija
Mechanisms of action of conspiracy theories
aUniverzitet u Novom Sadu, Filozofski fakultet, Srbija
bVisoka škola za kriminalistiku i bezbednost u Nišu, Niš + Univerzitet Privredna akademija u Novom Sadu, Pravni fakultet za privredu i pravosuđe, Srbija
Sažetak
U radu se razmatraju razlozi zbog kojih nastaju konspirativne teorije, a odnose se na želju za pripadanjem, održanjem, bliskošću sa članovima grupe, očuvanjem pozitivne slike o sebi i zajednici. Izložene su teorije i rezultati istraživanja o psihološkim faktorima za koje se pretpostavlja da utiču na nastanak teorija zavere. Autori zaključuju da verovanje u teorije zavere u velikoj meri zavisi od epistemoloških, egzistencijalnih i društvenih motiva. Istraživanja još nisu pokazala da ove teorije služe zadovoljenju tih motiva i moguće je čak i suprotno, odnosno da ove teorije uopšte ne jačaju društvenu koheziju, ne dovode do poboljšanja samopouzdanja i pozitivnije slike o sebi, odnosno grupi kojoj pripadamo. Važna pitanja ostaju otvorena i potrebno je uraditi više istraživanja o posledicama verovanja u teorije zavere, posebno na ranjivim i ugroženim populacijama, za koje je utvrđeno da imaju najviše motivacije da ove teorije prihvate. Tendencija da se prihvataju teorije zavere je fenomen pod uticajem velikog broja faktora. Neki od tih faktora odnose se na pripadnost nižem socioekonomskom sloju, niži obrazovni nivo, tendencija da se eksternalizuje vlastita odgovornost za životne neuspehe, ili da se zanemare genetski i vaspitni činioci koji su doveli do toga. Ovu pojavu determiniše i status mentalnog zdravlja. Slabo integrisane, duboko nesigurne ličnosti koje nisu prevazišle šizoidno-paranoidnu poziciju razvoja, sklone su da okolinu opažaju kao persekutivnu i ugrožavajuću, kako bi na ovaj način zaštitili vlastiti self od dublje dezintegracije.
Abstract
The paper discusses the reasons why conspiracy theories emerge (the desire to belong, survive, be close with the members of the group, and maintain a positive image of ourselves and the community). Theories and results of research about psychological factors that are believed to influence the emergence of conspiracy theories are presented. The authors conclude that belief in conspiracy theories is highly dependent on epistemological, existential, and social motives. Research has not yet shown that these theories serve to satisfy these motives, and it is even possible to the contrary, that these theories do not strengthen social cohesion at all, do not lead to improvement of self-esteem and a more positive image of ourselves or the group we belong to. Important questions remain open and more research needs to be done about the consequences of believing in conspiracy theories, especially in vulnerable populations, which have been found to have the highest motivation to accept these theories. The tendency to believe in conspiracy theories is a phenomenon influenced by many factors. Some of these factors are belonging to a lower socio-economic background, a lower educational level, a tendency to outsource one's own responsibility for life's failures, or to neglect the genetic and educational factors that led to it. However, many other factors, such as mental health status, also determine this phenomenon. Poorly integrated, deeply insecure personalities who have not overcome the schizoid-paranoid position of development, tend to perceive the environment as perceptual and threatening, with the aim to protect their own self from deeper disintegration.
|